Tijdens zijn studie heeft Harm Weistra (gewaardeerd oud-collega en mede-redactielid van e-learning.nl) een literatuuronderzoek uitgevoerd naar formele en informele kenmerken van het leren. Hoewel uit 2005, is het resultaat van dit literatuuronderzoek ook nu nog erg de moeite waard. Want nog steeds worden formeel en informeel leren vaak tegenover elkaar gezet, als zogenaamd ‘informeel leren’ überhaupt al onderkend wordt. Daarom hebben we dit onderzoeksverslag op e-learning.nl geplaatst.
Weistra maakt duidelijk dat leeractiviteiten (ook binnen het onderwijs) zowel informele en formele kenmerken hebben. Er is dus veel eerder sprake van een continuüm dan van een ‘of-of’ situatie. In navolging van Colley cs beschrijft Weistra dat vier aspecten van een leersituatie de mate van formaliteit beïnvloeden:
proces, plaats en setting, doelen en leerinhoud. Of sprake is van een meer formele of informele leersituatie is afhankelijk de mate van sturing die de lerende en/of de organisatie op elk van deze aspecten kan uitoefenen.
Aan de hand van literatuuronderzoek maakt Weistra duidelijk dat leren veelal een hoge mate van informaliteit kent (tussen de 70 en 80%). Maar hij laat ook zien dat ogenschijnlijk informele vormen van leren nadrukkelijk ook formele kenmerken hebben. Daarnaast bespreekt hij voorwaarden die bepalen of een werkomgeving leerbevorderend is. Denk daarbij aan frequente veranderingen in technologie en werkmethoden of aan een veeleisende werkomgeving.Tot slot plaatst Weistra de mate van formaliteit ook in het kader van een veranderende samenleving en veranderende organisaties. Een grotere mate van informaliteit van het leren past dan beter binnen een kennissamenleving.
Weistra geeft een helder overzicht van onderzoek rond formeel en informeel leren. Je leest vaak over de impact van informeel leren, maar Weistra maakt aannemelijk dat veel leren inderdaad informele kenmerken heeft. Verder nuanceert hij de veronderstelde dichotomie ‘formeel-informeel leren’. Wat mij betreft is dat winst. Het enige dat mij wat bevreemdt is dat hij e-learning als voorbeeld van een informele leersituatie bestempeld. Terwijl e-learning toch hele formele kenmerken kan hebben.
This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.
Sterker nog, na 7 jaar in de e-learning branche, ben ik van mening geraakt dat e-learning alleen werkt als onderdeel van een formeel leertraject. Zonder context (noem het externe motivatie of noem het een dwangsysteem) werkt e-learning niet.