“Wijze lessen. Twaalf bouwstenen voor effectieve didactiek” van Tim Surma cs is een groot succes. De relatie met leertechnologie kan deze bouwstenen echter verder versterken. In een aantal blogposts beschrijf ik daarom hoe je leertechnologie kunt gebruiken in het kader van deze bouwstenen. Vandaag bouwsteen 2: geef duidelijke, gestructureerde en uitdagende instructie.
De auteurs schrijven hierover:
Besteed voldoende tijd aan duidelijke, gestructureerde en uitdagende instructie. Als leerlingen niet begrijpen wat er geleerd moet worden, wordt leren lastig. Afgebakende lesfasen en doelen brengen structuur. Uitdagende doelen en een snel lestempo in een warm leerklimaat motiveren je leerlingen.
Deze bouwsteen kun je op verschillende manier met behulp van leertechnologie faciliteren:
- Digitale leeromgevingen zijn meestal bij uitstek geschikt om je onderwijs zeer gestructureerd aan te bieden. Bijvoorbeeld via thema’s met leeractiviteiten. In 2012 heeft Gerard van den Boom van de Open Universiteit (inmiddels met pensioen) ‘Ontwerpen met modellen’ geschreven: Ontwerpen_met_modellen_IpO (pdf). Daarin beschrijft Gerard onder meer een aantal varianten van een ‘elektronisch werkboek’ + bronnenmodel (zoals de studietaakvariant of de studieadviesvariant), en een aantal andere specifieke didactische aanpakken (zoals het 4C/ID-model of het VGO-Model, vraaggestuurde geleide ontdekking). Deze modellen sturen het leerproces in belangrijke mate. Het elektronisch werkboek -in feite de structuur binnen een cursus/projectomgeving binnen de DLO- vormt een essentieel onderdeel van een cursus binnen een digitale leeromgeving. Hierin staan de focusdoelen, taken, opdrachten, instructies, etc. die de docent bij de vakinhoud heeft bedacht. Als student heb je dan snel overzicht in wat er binnen een onderwijsonderdeel aan de orde komt. Ik heb echter ook mee gemaakt dat docenten -vaak omdat dit voor hen het meest eenvoudige is- de taken, opdrachten, etcetera van meerdere onderwijseenheden en groepen studenten in één structuur plaatsen. Dit wordt snel onoverzichtelijk voor studenten.
- De auteurs benadrukken in ‘Wijze lessen’ het belang van heldere communicatie. Bij het gebruik van leertechnologie is dat extra belangrijk. Als je niet helder communiceert -bijvoorbeeld over wat de bedoeling is bij een opdracht- dan leidt dat vooral tot ‘ruis’. Bovendien krijg je als docent dan veel vragen over de instructie, en daarmee extra werk. Bij face-to-face leren kun je dat onmiddellijk corrigeren. Bij asynchroon online leren ontstaat eerder onrust.
- Advance organizers spelen een belangrijke rol in het structureren van het verloop van het onderwijs. Bij de eerste bouwsteen heb ik toegelicht hoe je een advance organizer met leertechnologie kunt vormgeven.
- Een van de tips in ‘Wijze lessen’ luidt: geef of vraag een bondige tussentijdse samenvatting wanneer je een lesfase afrondt. Hiervoor kun je korte video’s, podcasts, infographics, mindmaps of gewone schriftelijke samenvattingen voor gebruiken. Bijvoorbeeld gemaakt door lerenden.
- De auteurs pleiten voor leren in kleine stappen, totdat lerenden de noodzakelijke kennis en vaardigheden beheersen om een volgend niveau aan te kunnen. Je kunt dit bijvoorbeeld doen door middel van adaptief toetsen. Lerenden maken dan oefeningen, en gaan naar een hoger niveau als ze de oefeningen beheersen. Verder kun je hiervoor podcasts of video’s gebruiken. Donald Clark heeft onlangs een fraaie blogpost geschreven over het gebruik van video voor leren. Daarin pleit hij er onder meer voor om video’s niet langer dan 6 minuten te laten duren. Ook pleit hij terecht voor de combinatie van video’s met andere leeractiviteiten. Je kunt heden ten dage ook beschikken over applicaties waarmee je video’s kunt afwisselen met vragen, terwijl je de video bekijkt. Bij het gebruik van online video heb je bovendien de keuze uit meerdere formats (van een korte instructie tot ‘modelleren’, handelingen voordoen). 360 graden video’s bieden vervolgens weer mogelijkheden om meer authenticiteit in te brengen. Een voordeel van het gebruik van leertechnologieën als podcasting of online video is ook dat lerenden in eigen tempo kunnen leren.
- Je kunt bijvoorbeeld ook serious gaming inzetten voor het verzorgen van uitdagende instructies. Het naar hogere niveaus gaan is bij uitstek een principe van een spel. Lerenden krijgen dan instructies in de game, en maken daarin opdrachten. Met name voor het ontwikkelen van vaardigheden zijn dergelijke serious games geschikt. Steeds vaker wordt hiervoor ook virtual reality gebruikt.
- De auteurs geven bij deze bouwsteen aan dat extra ondersteuning in de vorm van (peer) tutoring ook belangrijk is voor het geven van duidelijke instructies. Ook hierbij kan leertechnologie een belangrijke rol spelen. Denk bijvoorbeeld aan een online vragenuurtje tussen bijeenkomsten door, als lerenden instructies aan het verwerken zijn. Zo’n online vragenuur kan bijvoorbeeld via synchroon online communicatie (BlueJeans, Skype, Zoom, etc) vorm krijgen. Of denk aan een online samenwerkingsomgeving waar lerenden via messaging vragen aan elkaar kunnen stellen. Een laatste voorbeeld is het gebruik van chatbots voor online tutoring. De lerende stelt een vraag, en de chatbot antwoordt onmiddellijk. Deze applicatie kan bijvoorbeeld voor routinematige vragen worden gebruikt, maar bijvoorbeeld ook voor het ontwikkelen van leerstrategieën. Dankzij AI kunnen deze toepassingen ook ‘slimmer’ worden.
- Tim Surma en collega-auteurs benadrukken ook het belang van een warm leerklimaat. Nu wordt leren met behulp van leertechnologie dikwijls gezien als iets onpersoonlijks of afstandelijks. Je kunt echter wel degelijk leertechnologie gebruiken voor het bevorderen van een warm leerklimaat. In de eerste plaats kan dat door middel van het faciliteren van interacties tussen bijeenkomsten door (onder meer dankzij ‘messaging’ of ‘videobellen’). Daarnaast kun je lerenden ook, bijvoorbeeld via blog-opdrachten, de relatie laten leggen tussen de persoonlijke situatie en de leerstof. Bijvoorbeeld: wat is voor jou of jouw geloof het belangrijkste feest, en op welke manier wordt dat gevierd? Een derde voorbeeld is dat je lerenden binnen de digitale leeromgeving een profiel laat invullen zodat zij meer over elkaar komen te weten (hobby’s, bepaalde eigenschappen).
Zoals ik in de eerste bijdrage heb aangegeven: elke leertechnologie heeft sterke en minder sterke kanten. In deze bijdragen beschrijf ik alleen de mogelijkheden.
Zie ook:
This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.
Geef een reactie