Hoe het internet ons leven leidt #snrd12

Nieuwe internettechnologieën helpen gebruikers, maar sturen gebruikers ook. Dat kan risico’s rond privacy hebben. Vooral omdat gebruikers zich daar niet altijd van bewust zijn. Daarover ging de derde inleiding van de SURFnet Relatiedagen.

Christian van ’t Hof is co-auteur van het boek Voorgeprogrammeerd. Hij gaf aan hoe applicaties ons helpt bij het maken van keuzes. Bijvoorbeeld via de vele gratis testen, zoals de Stemwijzer. Er wordt gebruik gemaakt van algoritmes, die niet altijd transparant zijn. Laurence Lessig stelt o.a. dat softwarecodes niet neutraal zijn. Daarnaast filtert Google resultaten op basis van wat je eerder hebt gezocht. Je kunt daardoor in een filtertrechter terecht. Douglas Rushkoff stelt dat je moet leren programmeren, anders word je geprogrammeerd.

Maar dan willen we kunnen programmeren zonder codes te kennen. Dat is ook steeds eenvoudiger. Maar de eenvoudige interfaces voor programmeren ontnemen je ook keuzes.

Voorprogrammeren helpt dus enerzijds, maar stuurt aan de andere kant ook. Gebruikers zijn zich daar niet altijd van bewust. Voorprogrammeren reduceert ook keuzes. De Stemwijzer filtert bijvoorbeeld vrij radicaal uit. Daar komt bij dat tools en tests ook gesponsorde vragen aan. Daarnaast wordt voorprogrammeren ook gebruikt om mensen te verleiden en te misleiden. Van ’t Hof gaf daar verschillende voorbeelden van.

Waarom doen organisaties die voorprogrammeren dit? Bijna altijd voor reclamedoelen, marktonderzoek (onzichtbaar, om te verleiden), en vanuit het oogpunt van identity provider. Partijen als Google en Facebook zijn bezig het internet voor te programmeren. Zij richten zich op personalisering, maar wel binnen de kaders en categorieën van deze commerciële organisaties met monopolietrekken (massapersonalisering).

Wat te doen?

1. We moeten zelf programmeren, om niet voorgeprogrammeerd te worden. Transparantie is daarom cruciaal. Je moet weten wat een bedrijf als Facebook of Google doet op het gebied van personalisering. Wetgeving zou op dit terrein geen overbodige luxe zijn.
2. Alternatieven voor dominante zoekmachines en sociale netwerken. Helaas ontbreekt het vaak aan goede alternatieven. Van ’t Hof hoopt op alternatieven van eigen bodem.
3. Dataportabiliteit. Je kunt helaas geen data uit Facebook halen. Dat zou wel moeten. Dat zou het overstappen naar alternatieven vergemakkelijken.
4. Bewustwording. Wees je bewust van de keuzes die je voorgeschoteld krijgt.