Gisteren schreef ik over een in ontwikkeling zijnde trendrapport rond ICT en onderwijs. In deze blogpost wil ik een -wellicht- aanvullende trend beschrijven. Graag maak ik jullie deelgenoot van mijn 'thoughts under constructions'. Wat vinden jullie? Is het een trend, of een natuurlijke tegenbeweging op een trend?
Terug naar de kern
Behalve de ontwikkeling van netwerksamenleving, waarbij de grenzen van de omgeving van individuen en organisaties dankzij technologie worden doorbroken, valt ook een andere ontwikkeling waar te nemen. Als reactie op globalisering zie je ook de behoefte van groepen en burgers om zich terug te trekken op het domein van de eigen, fysieke, omgeving en gemeenschap. Terug naar de basis, terug naar de kern. Het belang van een eigen identiteit en cultuur wordt daarbij vaak sterk benadrukt. Deze trend zie je terug in verschillende vormen.
In de politiek vertegenwoordigen partijen als de PVV en de SP het anti-cosmopolisme, wat zich onder meer uit in de roep om minder macht voor 'Brussel' en -bij de partij van Geert Wilders- in het zich afzetten tegen zaken als ontwikkelingshulp en de islam.
Zelfs op het gebied van sociale media zie je dat enthousiaste gebruikers van sociale netwerktechnologie deze applicaties gebruiken om de binding met de lokale gemeenschap te versterken. Nijmegen Direct en Arnhem Direct zijn daar m.i. voorbeelden van. De initiatiefnemers verzetten zich niet zo zeer tegen aspecten van de netwerksamenleving, maar combineren deze trend met 'lokalisering'.
Binnen het onderwijs valt ook een dergelijke tendens waar te nemen. Beter Onderwijs Nederland voert al enkele jaren een felle strijd tegen onderwijsvernieuwingen die mede zijn ingegeven door de netwerksamenleving, die andere eisen stelt aan haar burgers. En zij doen dat bepaald niet zonder succes. De meest duidelijke indicaties van deze tendens in het onderwijs zijn echter de pleidooien voor meer focus op basisvaardigheden als taal en rekenen, voor minder flexibiliteit en meer standaardisatie (wat haaks staat op het benutten van ieders talenten waar mensen als Ken Robinson voor pleiten). Illustratief, wellicht, is de titel van het programma waarmee Gilde Opleidingen deficiënties op het gebied van taal en rekenen weg wil werken: Back 2 Basic.
Deze ontwikkeling valt niet alleen waar te nemen binnen het Nederlandse onderwijs, maar bijvoorbeeld ook binnen het nieuwe onderwijsbeleid van de Britse conservatief-liberale regering en het federale Amerikaanse onderwijsbeleid. De No Child Left Behind-wet van George Bush heeft onder meer geleid tot een sterke focus op basisvaardigheden en standaardisering van curricula en beoordelingen (Norton, 2011).
Als je kijkt naar ICT in het onderwijs, zie je deze ontwikkeling ook terug. Daar waar pleidooien voor het gebruik van sociale media in het onderwijs uitgaan van leeractiviteiten waarbij de leerling zelf een (inter)actieve rol speelt en zelfs leerstof mee ontwikkeld (user generated content), zie je dat bij digitale taal- en rekenprogramma's van uitgeverijen als Malmberg, Deviant en Noordhoff uitgegaan wordt van een sterk sturende rol van de docent en van centraal vastgestelde leerdoelen en leermaterialen. De lerende kan daarbij wel in eigen tempo leren, en dikwijls wordt ook rekening gehouden met datgene wat hij al kent en kan. Het einddoel en het af te leggen pad liggen echter vast. Iets vergelijkbaars zie je terug in het gebruik van elektronische leeromgevingen, die veelal worden ingezet om te bestuderen leerstof te verstrekken en te structureren wat en hoe leerlingen moeten leren.
Verder is het verzet van onderwijsprofessionals en ouders tegen het gebruik van mobiele technologie in de klas ook vaak ingegeven door negatieve ervaringen met of percepties van leerlingen die smartphones en laptops vooral gebruiken om de grenzen van de klas te doorbreken, waardoor zij vooral met andere zaken bezig zijn dan het officiële leerplan. Dat een verkeerd gebruik van nieuwe technologie vaak te wijten is aan een pedagogisch-didactisch gebrekkige toepassing ervan, wordt daarbij al gauw vergeten. Terug naar de kern, weer 'gewoon' onderwijzen. Dat is dan het hernieuwde, afgestofte, motto.
Tenslotte signaleren we met betrekking tot ICT in het onderwijs ook een veel meer fundamentele discussie, die een 'terug naar de kern'-boodschap bevat. Tijdens het Education Technology Debate, dat oorspronkelijk ging over de mogelijkheden om onderwijs in ontwikkelingslanden te versterken met behulp van ICT, is op een gegeven moment door Kentaro Toyama de vraag gesteld of technologie wel leidt tot beter onderwijs, en of de investeringen in technologie wel hebben geleid tot de beoogde resultaten. Toyama concludeert:
The inescapable conclusion is that significant investments in computers, mobile phones, and other electronic gadgets in education are neither necessary nor warranted for most school systems. In particular, the attempt to use technology to fix underperforming classrooms (or to replace non-existent ones) is futile. And, for all but wealthy, well-run schools, one-to-one computer programs cannot be recommended in good conscience.
Als tot dusver vraagtekens werden gesteld bij de grote uitgaven voor technologie door onderwijsinstellingen, dan werd vooral benadrukt dat de mogelijkheden nog onvoldoende benut werden. Larry Cuban sprak bijvoorbeeld ooit van "oversold and underused". De oplossing werd vervolgens gezocht in meer nadruk op visieontwikkeling, digitale didactiek en professionalisering (denk aan Vier in Balans van Kennisnet).
Toyama's discussiebijdrage is daarentegen, zoals gezegd, van veel fundamentelere aard. Hij vraagt zich niet af of we de "dingen goed doen", maar of we wel "de goede dingen doen". Of we dus niet terug naar de kern moeten, en weer 'gewoon les gaan geven'.
Uiteraard is er veel kritiek gekomen op Kentaro Toyama's discussiebijdrage. Het onderwijs kan uiteraard geen technologieloze haven in een ICT-rijke wereld zijn. Veel belangrijker is echter dat Toyama de anekdotische en wetenschappelijk onderbouwde succesverhalen van het gebruik van technologie in het onderwijs miskent. Voorspelbare reacties als "The question is not whether, but how ICT can be useful in education" zijn uiteraard ook al gegeven.
De toon is echter gezet. En het wachten is tot het moment dat in ons land een dergelijke discussie losbarst. Pim Fortuyn heeft hier ooit eens een aanzet toe gegeven, maar heeft daar om bekende redenen geen vervolg aan kunnen geven.
De vraag luidt uiteraard of 'Terug naar de kern' een trend is, of een logische tegenbeweging die een fenomeen als de netwerksamenleving in al zijn facetten oproept. In elk geval zijn deze weerstanden niet te vergelijken met het verzet van de luddites tegen de industrialisatie, meer dan tweehonderd jaar geleden. Er is immers al een jaar of tien sprake van dergelijk verzet, dat in de loop der jaren alleen maar krachtiger en breder is geworden, en wordt gesteund door invloedrijke en machtige belanghebbenden (zelfs overheden). Alleen al daarom ben ik geneigd om hierin een trend te zien.
This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.
Tja, waar te beginnen. Als het gaat om meer binding met je directe omgeving dan is dat naar mijn idee geen tegentrend, maar een logisch gevolg van het feit dat (sociale) technologie door iedereen wordt gebruikt. Voorbeeld: ik woon zelf in een wijk met een hele actieve bewonersvereniging. Zij besteden aandacht aan problemen maar organiseren ook activiteiten, een buurtwacht en een nieuwsbrief. Vroeger kwam zo’n vereniging hooguit een paar keer per jaar bij elkaar en kwam er twee keer per jaar een nieuwsbrief. Nu staan de leden vrijwel continu in verbinding met elkaar. Zijn er een paar inbraken dan weet meteen de hele buurt dit en neemt de buurtwacht maatregelen. Toen ik in deze buurt kwam wonen 20 jaar geleden wat het een verloederde buurt en nu is het heel leefbaar. Dankzij technologie? Ook intiatieven als een ‘ruilsite’ voor diensten in je eigen buurt is mogelijk doordat mensen sneller met elkaar in contact komen via het web. Technologie maakt elkaar “ontmoeten”, ook van je directe buren, dus makkelijker. Dit versterkt sociale binding. De stelling van onze koningin dat technologie zorgt voor vervreemding lijkt me dan ook vrij onzinnig. Voor wat betreft het onderwijs heb ik ooit geschreven dat het onderwijs geen venieuwingswens kent. Niet vanuit zichzelf in ieder geval. En dus worden onderwijsvernieuwingen van buitenaf opgelegd en vervolgens (want niet gedragen) slecht geimplementeerd. Dat geldt vaak ook voor het gebruik van ICT. Waarom het onderwijs geen interne vernieuwingswens kent is me een raadsel. Ik heb daar lang over nagedacht en ik heb gewoon geen antwoord. Ik heb een aantal vermoedens maar meer dan speculatie is dat niet. Denken we verder over na.
Natuurlijk is er een trend om ‘lokaal’ te gaan. De Friezen doen dat in Nederland al jaren: het Fries promoten, terwijl het Nederlands langzaam geinfiltreerd wordt door het Engels. Het is ook wel te begrijpen. Met het groter worden van de verbanden wordt de kleinere gemeenschap belangrijker.
De back to basics beweging in het onderwijs kan niet anders dan uitlopers hebben naar het gebruik van ‘media’ in het onderwijs. Gisteren (27-1-2011) na een korte maar zeer interessante voordracht van Simons tijdens een CLC bijeenkomst op de HAN, waarin hij genuanceerde vraagtekens zette bij het ‘binnenrijden’ van ICT apparatuur, was er de gretige bestuurder uit het basisonderwijs die graag van Simons wilde horen dat ICT toch eigenlijk niet nodig was.
Tegenstribbelen of niet, we kunnen niet terug. Dus moeten we de vragen stellen. Hoe gebruiken we het (en wat), wat levert het tijdens gebruik op, wanneer leggen we het opzij. Over trends gesproken, Simons brak naast zijn inzicht gevende informatie over ICT in het onderwijs, een lans voor het al jong stimuleren lezen, en het bij leerlingen bevorderen van nieuwsgierigheid.
Dag Wilfred,
Terug naar de kern zou ik anders willen definiëren, meer spiritueel van aard. Spiritualiteit mis ik als gesignaleerde ontwikkeling in je oproep naar trends. Mensen willen elkaar ontmoeten en verbonden zijn met elkaar, ergens bij horen. Terug naar de kern betekent reflectie en zingeving voor mij. Een grote tegenstelling met Wilders en BON die mijns inziens terug willen naar ‘het traditionele, het oude’!
groet,
Nolly
@patricia Kokx @Aike van der Hoeff @Nolly Toenders: Dank jullie. Ik zal goed nadenken over jullie feedback. En e.e.a. betrekken bij een volgende versie van de tekst.
“Voorspelbare reacties als “The question is not whether, but how ICT can be useful in education” zijn uiteraard ook al gegeven.”
Ik ben de auteur van dit “voorspelbare antwoord”.
De vraag in deze discussie was niet
“Hoe kunnen wij het onderwijs in Nederland verbeteren?”
maar “Hoe kunnen wij het onderwijs in ontwikkelingslanden verbeteren?”.
Bedenkt dat een land als India per miljoen inwoners slechts 400 leerkrachten heeft tegenover 3.500 in de VS. Als u een oplossing heeft voor dit tekort van 2 miljoen leerkrachten in India die geen gebruik maakt van technologie, dan ligt hier uw kans op de nobelprijs.
Dit is een probleem waar ook Toyama geen oplossing voor heeft.
Goedkope kritiek op “technologie” helpt niet dit probleem op te lossen. Noch de legio problemen in Afrika, Azie, en Zuid America.
Oh ja, techniek op school is ook electrisch licht en een verwarming, en een fiets of bus om naar school te gaan. Hoe ziet u het Nederlandse onderwijs zonder openbaar vervoer, of electriciteit?
@Rob van Son: Dank voor je reactie. Ik weet dat de oorspronkelijke vraag in het debat was “Hoe kunnen wij het onderwijs in ontwikkelingslanden verbeteren?”. Ik ben het ook volstrekt niet eens met Toyama. Dat heb ik in een eerder stadium ook al een benadrukt. Zie http://wilfredrubens.typepad.com/wilfred_rubens_weblog/2011/01/ict-leidt-tot-betere-%C3%A8n-andere-manieren-van-leren-in.html
Verder ben ik een groot fan van Sugata Mitra, die heeft laten zien dat ICT een belangrijke rol kan spelen bij het leren van kinderen in gebieden waar geen ‘gewoon’ onderwijs is. Die nobelprijs zou hem wel eens toe kunnen komen.
Waar het mij hier om ging, was het duiden van een ontwikkeling waarin ook gepleit wordt voor minder ICT. Ik zou dat zelf een blunder van jewelste vinden. Maar ik word -na me ruim 15 jaar bezig te hebben gehouden met technology enhanced learning- een beetje moe van opmerkingen dat technologie slechts een doel, en geen middel is. Of dat het er vooral om gaat dat we kijken hoe we ICT kunnen inzetten (en niet of we ICT gaan inzetten).