Onlangs schreef ik over een aantal ervaringen, die mij met beide benen op de grond zette als het gaat om het voortvarend gebruik van ICT in het onderwijs. Naar aanleiding van mijn bericht vroeg Jeroen van Beijnen zich af hoe binnen het IVLOS aandacht wordt besteed aan informatievaardigheden. Ik sprak hierover vanmiddag met een collega uit de lerarenopleiding van het IVLOS.
Zij vertelde me dat docenten in opleiding (DIO) als student gebruik maken van elektronische leeromgevingen (WebCT, BlackBoard), het elektronisch portfolio en van Dreamweaver (om het elektronisch portfolio in te ontwikkelen). De DIO’s ontwikkelen op deze manier zelf ICT-vaardigheden, maar voornamelijk door tijdgebrek wordt betrekkelijk weinig aandacht besteed aan de vraag: "En hoe gebruik je het nu in je klas?" Mijn collega wist me overigens ook te vertellen dat de studenten anno 2005 veel vaardiger zijn op het gebied van ICT, in vergelijking met vier jaar geleden.
De informatievaardigheden komen daarnaast geïntegreerd bij vakdidactiek aan de orde. Per vak wordt daar verschillend mee omgegaan. Dit is afhankelijk van de docenten die vakdidactiek verzorgen. De ene docent heeft meer affiniteit met Internet dan de ander en denkt ook bewuster na over de impact van bijvoorbeeld het Internet en Internettechnologie. Daarnaast hangt het ook van de DIO af of hij of zij uitgebreid ingaat op het didactisch gebruik van ICT. Steeds vaker doen DIO’s overigens verdiepingsonderzoek naar de rol van ICT binnen het onderwijs.
Op dit moment wordt gekeken of er een apart aanbod moet worden ontwikkeld op het gebied van "ICT-didactiek". Dan gaat het vooral om het zinvol gebruik van een elektronische leeromgeving.
Mmmm…er is nog heel wat te doen voor lerarenopleidingen (er gemakshalve van uitgaande dat onze lerarenopleiding exemplarisch is voor anderen). Je ziet dat docenten aan een lerarenopleiding een grote mate van autonomie (besteden we veel/weinig aandacht aan informatievaardigheden?). Wellicht dat een apart aanbod informatievaardigheden tijdelijk geen slechte zaak is. Op zich heeft het niet mijn voorkeur. Ik zie bijvoorbeeld ook weinig heil aan aparte lessen Word voor leerlingen. Laat ze dat mooi geïntegreerd binnen het onderwijs (en via activiteiten buiten het onderwijs!) leren. Maar als het nog onvoldoende geïntegreerd aan de orde komt, dan moet het maar. Aan de andere kant zullen DIO’s -verwacht ik- binnen en buiten de opleiding ruimte creëren voor informatievaardigheden. DIO’s die opgroeien met ICT zullen vanzelf leervragen op het gebied van informatievaardigheden ontwikkelen. Dan volgt het aanbod vanzelf. In welke vorm dan ook.
This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.
Mijn ervaring (ik ben ook werkzaam bij een lerarenopleiding) is dat het grootste probleem bij het leren van informatievaardigheden (geintegreerd of niet) erin bestaat dat leraren in opleiding onbewust onbekwaam zijn. Ze weten niet dat ze een aantal dingen niet weten of fout doen.
Deze zelfoverschatting (want dat is het) maakt dat studenten te laat of helemaal niet tot de gewenste leervragen op het gebied van informatievaardigheden komen.
Het artikel ‘Weblogs in het onderwijs’ in het nieuwe nummer van OnderwijsInnovatie gaat uitgebreid in op de functie die weblogs kunnen vervullen bij het spelenderwijs aanleren van informatievaardigheden: http://www.ou.nl/info-alg-innovatienieuws/OnderwijsInnovatie/OI_2005/OI1_2005/OI_maart05.pdf
Jij gelooft zeker niet in extreme vormen van het “nieuwe leren”? 😉
Denk je niet dat DIO’s zich er in de beroepspraktijk (pijnlijk) bewust van worden. Bijvoorbeeld doordat leerlingen hen er mee confronteren?
Ze zullen toch wel van meer zaken niet weten dat ze hen niet weten of kunnen?
Als je zegt DIO’s er in de praktijk mee geconfronteerd worden, geloof je dus dat hun leerlingen meer weten en kunnen dan zijzelf wat infovaardigheden betreft. Daar ben ik het niet mee eens. Er komen met de groei van de informatiestromen in vlot tempo ‘nieuwe’ infovaardigheden bij en het is vooral de aankomend docent die dit zal moeten bijbenen (om het zijn leerlingen bij te brengen). Ik maakte het vorig schooljaar nog mee dat een (vrij jonge) docent Nederlands het presteerde om in een 5 VWO-klas te zeggen dat leerlingen alle informatie voor hun profielwerkstuk wel op internet konden vinden en dus absoluut geen boeken meer hoefden te gebruiken.
Uiteraard zijn er veel meer competenties waarin DIO’s zichzelf overschatten maar over het algemeen is het hoger onderwijs daar veel alerter op als het ‘echte’ leraarcompetenties betreft. Informatievaardigheden moeten eerst serieus worden genomen en daarna als competentie in kaart worden gebracht. Aan een soort normering of accreditatie in die richting ontbreekt het helaas nog steeds (in Nederland…)
“Als je zegt DIO’s er in de praktijk mee geconfronteerd worden, geloof je dus dat hun leerlingen meer weten en kunnen dan zijzelf wat infovaardigheden betreft. Daar ben ik het niet mee eens.”
Ik ook niet, want dat geloof ik ook niet.
Wat ik bedoel is dat DIO’s ervaren dat leerlingen niet “informatievaardig” zijn, maar dat zij niet weten hoe hier mee om te gaan.
Misschien is het opstellen van competenties m.b.t. ICT- en informatievaardigheden voor leraren niet zo’n slecht idee. Het is natuurlijk ook lastig om ICT- en informatievaardigheden binnen je onderwijs te integreren zonder dat je zelf een duidelijk overzicht hebt over wat deze vaardigheden precies inhouden.
Of je hierbij een aparte module moet aanbieden is een andere vraag.
In nieuwe dingen zullen uitvinden en van en aan elkaar zullen leren. Maar hierbij zou je studenten dmv deze cursus ook kunnen sturen. Studenten zullen eerder gaan experimenteren mijn vorige opleiding (communicatiesystemen) krijgen de eerstejaars studenten in het eerste blok de module “inleiding projectmanagement” waarin de basiskennis van projectmanagement (project opzetten, vergaderen, Plannen van aanpak schrijven e.d.) word behandeld. De kennis die je in deze module op doet heb je in de rest van de opleiding nodig omdat er binnen vrijwel alle andere module projectmatig gewerkt wordt.
Misschien dat er voor de lerarenopleiding ook een dergelijke module ICT- en informatievaardigheden opgezet kan worden. Hierbinnen zou je de studenten dan kennis kunnen laten maken met de verschillende mogelijkheden van ICT toepassingen bij het zoeken, creëren en verwerken van informatie.
Dit moet dan natuurlijk geen cursus Word zijn, want veel studenten zullen dan al afhaken met het idee dat ze dat allemaal al wel weten. Maar ik denk wel dat je binnen een dergelijke module aandacht kunt besteden aan bijzondere functies van Word (b.v. een redigeerfunctie) en hoe je deze binnen het onderwijs zou kunnen gebruiken. (Als studenten niet weten welke mogelijkheden een programma allemaal heeft, zullen ze deze mogelijkheden ook niet snel zelfstandig gaan uitproberen en gebruiken)
De nadruk van een dergelijke module zou dan natuurlijk wel moeten liggen op het gebruik van deze vaardigheden binnen de rest van je studie en het gebruik in de praktijk.
Persoonlijk denk ik dat een speciale inleidende modulen over de ICT- en informatievaardigheden (mits deze goed is opgezet) op dit moment zeker toegevoegde waarde kan hebben voor (leraren) opleidingen. Maar het zou goed kunnen dat deze over een aantal jaar totaal overbodig studenten al deze vaardigheden dan al op het voortgezet onderwijs hebben opgedaan (waar het aanleren van deze vaardigheden misschien ook juist wel meer thuis horen).
Wel een interessant onderwerp om over na te denken (hoewel ik misschien meer uit ga van de ICT vaardigheden dan van de informatievaardigheden). In ieder geval bedankt voor het navragen Wilfred!
De link naar het nummer van onderwijsinnovatie is gewijzigd: http://www.ou.nl/Docs/TijdschriftOI/OI_1_05.pdf